Herm Kisjes en Erno Mijland - auteurs
Veel kinderen met een vorm van autisme (zoals PDD-NOS of het Syndroom van Asperger) spelen computergames. Games bieden rust en
het gevoel van controle in een ingewikkelde sociale wereld. Dat stellen Herm Kisjes en Erno Mijland in hun boek
'Gamen en autisme'. De auteurs gaan in het boek ook in op de risico's die het spelen van games door kinderen met
autisme met zich meebrengt, zoals de neiging te blijven hangen in het gamen.
Kisjes en Mijland deden voor het boek onderzoek door in gesprek te gaan met deskundigen uit Nederland en Vlaanderen,
jongeren met autisme en hun ouders en begeleiders. In twee enquêtes beantwoordden ouders en jongeren de voornamelijk
open vragen over positieve en negatieve ervaringen rond het gamen en in zeven interviews vertellen jongeren en ouders
over hun ervaringen.
Aantrekkingskracht
Een van de vragen die veel ouders en begeleiders bezighouden is: waarom voelt mijn kind met autisme zich zo aangetrokken
tot het spelen van games? Op die vraag zijn meerdere antwoorden te geven.
* Games bieden ontspanning. Ontspannen is voor veel jongeren met autisme moeilijk. Buiten spelen of uitgaan lukt niet of
levert vooral spanning op. Mensen met autisme raken vaak overprikkeld in het echte leven. Voor jongeren is het schoolleven
wat dat betreft vaak moeilijk. Gamen is een van de activiteiten die vaak wel als een plezierige vorm van tijdbesteding
wordt beleefd. Games kunnen ook behoorlijk prikkelrijk zijn. Denk aan de snelle bewegingen op het scherm, heftige geluiden
en muziek. Er is echter een belangrijk verschillen. De prikkels in de game zijn relatief voorspelbaar en controleerbaar.
* Jongeren met autisme ervaren vaak een gebrek aan regie in situaties die zich in de echte wereld voordoen. In een game
bepaalt de speler het verloop van de gebeurtenissen. Komt de muziek niet prettig binnen, dan zet je hem uit. Een medespeler
die vervelende berichtjes naar je stuurt kun je altijd blocken. Je kiest zelf je uitdagingen, activiteiten en
contactmomenten. Je kunt je eigen personage vormgeven en verschillende rollen uitproberen.
* Games bieden de mogelijkheid op een laagdrempelige manier (zonder ingewikkelde nonverbale communicatie) sociaal contact te
hebben. In de gamewereld is het daarnaast gepast om urenlang uitsluitend te chatten over alle aspecten van een bepaalde game.
Dat sluit aan bij de kenmerkende rigiditeit in interesses bij mensen met autisme. Daarnaast heb je geen 'theory of mind'
nodig om met anderen te gamen.
* Games zijn gebaseerd op een strikte logica van regels en eenduidige structuren. Veel games hebben een duidelijk begin en
einde, in de vorm van levels of het afronden van opdrachten. Ook herhaling van handelingen of variaties erop is een kenmerk
van games. Dit sluit aan bij de behoefte aan logica en structuur die kenmerkend is voor autisme.
Handboek PDD-NOS Column: juni 2012
Het logisch en
gestructureerd denken is een kwaliteit bij het doorgronden en spelen van een game. Of zoals Otto zegt in het boek:
'Games helpen me niet met mijn autisme. Mijn autisme helpt me met games.' Jongeren met autisme zijn hierdoor vaak goed in
gamen en dat geeft een gevoel van zelfvertrouwen.
* Jongeren met autisme hebben vaak moeite met het plannen van activiteiten. Games zijn altijd direct voorhanden en zodanig
geprogrammeerd dat je zelf niet hoeft te plannen hoe je ze doorloopt, in tegenstelling tot bijvoorbeeld studeren of
afspreken met vrienden.
* Overgangen naar nieuwe situaties zijn voor jongeren met autisme vervelend. Games bieden in principe urenlang ongestoord
plezier. De gamer kan zelf zijn of haar overgangsmoment bepalen.
* Jongeren met autisme zonder dagbesteding hebben dagen met weinig uitdaging en prikkels. Soms herkennen ze dat zelf niet
en is er slechts een leeg of verveeld gevoel. Voor het opzoeken van prikkels buitenshuis ervaren ze een enorme drempel.
Games bieden dan een gemakkelijk toevluchtsoord, waarin je zowel uitdaging als zintuiglijke prikkels vindt.
* Veel kinderspel is gebaseerd op verbeelding. Kinderen kunnen doktertje of winkeltje spelen met slechts een paar dozen en
een etui met wat schrijfgerei. Ze spelen daarbij zonder een expliciet doel. Voor kinderen met autisme is dit creatieve spelen
moeilijker, zo niet onmogelijk. Ze vinden daardoor moeilijk aansluiting bij andere spelende kinderen. Games omzeilen deze
beperking in de verbeelding door een kant-en-klare, voorverbeelde wereld te bieden waarin je spelenderwijs voorgedefinieerde
doelen moet behalen of opdrachten moet uitvoeren.
Mogelijkheden en risico's
Aan de aantrekkingskracht van games op jongeren met autisme zitten twee kanten. Enerzijds bieden games mogelijkheden voor
ontspanning, sociaal contact en leren ('serious games'). Anderzijds is er de keerzijde: veel jongeren met autisme vluchten
in het gamen, met alle gevolgen van dien (verstoord dag-nacht-ritme, negatief gedrag). Onderdeel van het boek is daarom de
'Toolkit Gezond Gamen', een pakket opdrachten en oefeningen dat jongeren met autisme de mogelijkheid biedt om samen met een
ouder of begeleider te werken aan een betere balans tussen gamen en andere activiteiten. De werkbladen bij de oefeningen zijn
gratis te downloaden via de website www.betergamen.nl.
'Gamen en autisme' is uitgegeven door
InnoDoks Uitgeverij. Het
boek kost 18,95 eiro en is verkrijgbaar via de (online) boekhandel of rechtstreeks bij de auteurs via
www.boekenwerk.nl.
ISBN: 978-9490-484-002.
