Empathie is inlevingsvermogen ofwel het vermogen om zich in te leven in de situatie en gevoelens van anderen. Zich kunnen verplaatsen in anderen draagt bij aan het kunnen begrijpen van emoties van anderen en aan verbale en non-verbale communicatie.
Empathie omvat een tweetal componenten: de cognitieve component (het zich in een andere persoon kunnen verplaatsen) en de affectieve component (bezorgdheid voor een andere persoon).
Empathie is iets waarvan we allemaal graag denken (of hopen) dat we het bezitten. Maar als we de wereld om ons heen bekijken dan zien we vooral op sociale media dat veel mensen veel te weinig empathisch vermogen bezitten. Het is daar een koude, kille wereld, waar mensen, vaak onder een pseudoniem, elkaar de vreselijkste dingen toewensen.
Maar soms kan empathie ook doorslaan naar de andere kant: een teveel aan empathie is ook niet een perfecte zaak. Extremen in je gevoelens zorgen vaak voor botsingen met die van je medemens.
Van autisme is bekend, dat mensen die last hebben van deze persoonlijkheidsstoornis, dat ze vaak een tekort of gebrek hebben aan sociale vaardigheden. Empathie is daar een onderdeel van en in veel gevallen vertonen deze mensen ook een gebrek aan empathie.
Het omgekeerde is echter ook waar: terwijl nogal wat autistische mensen een gebrek aan empathie vertonen, ervaren andere autistische mensen hyper-empathie, ofwel een overdaad aan empathie.
Ook empathie zit namelijk op een spectrum (of continuum) en veel autistische mensen hebben een empathie die hoger is dan gemiddeld of juist lager dan gemiddeld. Hyper-empathie zal echter bijdragen aan de toch al complexe wereld van mensen met autisme.
Handboek PDD-NOS Column: februari 2024
Hyper-empathie is de term voor de gevoelens van iemand die te veel verbinding voelt met de emotionele toestand van anderen. Het is voor hen moeilijk om zich daarvan af te sluiten, waardoor ze regelmatig geestelijk uitgeput raken, soms zelfs alleen al door in de buurt van anderen te zijn.
Symptomen en signalen van hyper-empathie zijn onder meer:
- Te weten (of denken te weten) hoe iemand zich voelt zonder dat hij/zij het je vertelt
- Het diepgaand ervaren of invoelen van de gevoelens van iemand anders wanneer hij/zij je over hem of haar vertelt, zelfs als hij/zij iets heeft meegemaakt dat jijzelf nog nooit hebt meegemaakt
- De structuur, hierarchie en dynamiek van een groep mensen denken te begrijpen zonder daarvoor de noodzakelijke informatie te hebben
- Je overweldigd voelen als mensen hun emoties met je bespreken
- Angstige gehechtheid aan anderen
- Een 'jaknikker' zijn omdat je eigen behoeften minder belangrijk lijken te zijn dan die van iemand anders
- Overweldigd raken door fysiek contact met anderen.
Nogal wat autistische personen rapporteren zelf dat ze gevoelens van buitensporige empathie hebben, maar hun ervaring wordt niet weerspiegeld in de wetenschappelijke literatuur, die doorgaans suggereert dat autisme wordt gekenmerkt door verminderde cognitieve empathie[1].
Een ander groot probleem is ook dat de term 'empathie' nogal een vaag concept is[2]. Daardoor is wetenschappelijk onderzoek vatbaar voor miscommunicatie en verkeerde interpretaties.
[1] Shalev et al: Reexamining empathy in autism: Empathic disequilibrium as a novel predictor of autism diagnosis and autistic traits in Autism Research : 2022
[2] Bollen: A reflective guide on the meaning of empathy in autism research in Methods in Psychology : 2023
